خانم دکتر الهیان! شما سابقه حضور در ادوار گذشته مجلس را داشته‌اید و حالا دوباره با رأی مردم بناست تا روی صندلی‌های سبز خانه ملت تکیه بزنید. از نگاه شما به عنوان یک بانوی نماینده در مجلس یازدهم، حوزه زنان در کشور ما نیازمند چه نگاهی است و نمایندگان باید چه مواردی را در این حوزه در نظر بگیرند؟ به‌خصوص اینکه مجلس یازدهم از منظر تعداد نمایندگان زن آمار خوبی دارد و تاکنون حضور ۱۷ زن در این مجلس قطعی شده است.
موضوع زن و خانواده از موضوعات کلیدی است که باید توجه به آن را در همه قوانین مد نظر داشت؛ به این معنا که هر قانونی که در مجلس بررسی می‌شود باید از منظر تبعاتی که بر حوزه زنان و خانواده دارد مورد بررسی قرار گیرد. بر این اساس نقش خانم‌ها در مجلس نقشی حساس و تعیین‌کننده است. از طرف دیگر ما با معضلاتی در حوزه زنان مواجهیم که باید در فرصت پیش رو و در مجلس آینده به این موضوعات بپردازیم.
به طور مصداقی بفرمایید ما با چه معضلاتی در حوزه زنان و خانواده مواجهیم که توجه ویژه مجلس آینده را می‌طلبد؟
به طور یقین مسائل معیشتی و اقتصادی در حوزه زنان و خانواده از موضوعات محوری است که موجب نگرانی‌هایی در حوزه زنان شده است. زنان سرپرست خانوار و زنان بد سرپرست و تأمین آتیه آنان از موضوعاتی است که می‌باید در دستور کار مجلس قرار گیرد. از طرف دیگر در ارتباط با اشتغال زنان ما باید با بررسی و آسیب‌شناسی جامع و تحلیل عمیق در حوزه اشتغال زنان مشکلات و معضلات این حوزه را شناسایی کنیم و درصدد رفع آن گام برداریم. امروز خانم‌های ما از ظرفیت بالایی برخوردارند؛ هم به جهت تخصصی و علمی و هم از لحاظ تجربه‌های مدیریتی. پس لازم است تا از این ظرفیت جامعه به‌درستی استفاده شود و این مسئله نیازمند بررسی قوانین است تا حمایت‌های لازم صورت بگیرد. بخشی از این موارد صرفاً در حوزه قانون‌گذاری نیست بلکه نظارت بر حسن اجرای قوانین تصویب شده هم باید در دستور کار خانم‌ها در مجلس آینده باشد. ما قوانین حمایتی خوبی را در مجالس گذشته به تصویب رساندیم و حالا باید بررسی کنیم و ببینیم این قوانین تا چه حد اجرایی شده است.
پس شما معتقدید مشکلات امروز جامعه زنان و چالش‌هایی نظیر مباحث اشتغال، بیمه زنان خانه‌دار یا افزایش مرخصی زایمان و مطالباتی از این قبیل که مطالبه قاطبه جامعه زنان ماست مسائل و چالش‌هایی است که وقوعشان را نمی‌توان به خلأ‌های قانونی مرتبط دانست، بلکه قوانینی در این حوزه‌ها وجود دارد که اجرایی نشده یا اجرای آن دارای نواقص است؟
بله همینطور است. به طور مثال ما قانون افزایش مرخصی زایمان از شش ماه به ۹ ماه را داریم، اما متأسفانه این قانون به‌درستی اجرایی نشده است و این مسئله مانعی بر سر راه اشتغال و همچنین فرزندآوری بانوان ما شده است. باید بررسی شود که موانع بر سر راه فرزندآوری بانوان شاغل چیست و با توجه به شرایط کنونی کشور و لزوم افزایش جمعیت این موانع را برطرف کنیم. علاوه بر این ما قانونی داریم تحت عنوان قانون حمایت از مشاغل خانگی که اگر این قانون به‌درستی به اجرا در بیاید بخش مهمی از خانم‌ها می‌توانند در محیط خانواده همزمان با رسیدگی به امور خانواده و فرزندان خود، اشتغال هم داشته باشند و در چرخه اقتصادی نقش‌آفرین شوند. این هم از قوانینی است که باید بررسی شود تا چه میزان اجرایی شده و موانع اجرا نشدن درست و کامل آن چه بوده است. بر این اساس قوانین خوبی از این دست زیاد داریم. یا حتی قوانین خوب اجرا شده‌ای که در حوزه زنان و خانواده وجود دارد و می‌توانیم در جهت اجرای کامل آنها گام برداریم.
خانم دکتر الهیان! همانطور که اشاره داشتید در حوزه زنان و خانواده قوانین خوب متعددی داریم که یا اجرا نشده‌اند یا اجرای ناقص آنها موجب شده تا کارایی لازم را نداشته باشند. به نظر می‌رسد بخشی از دلایل اجرایی نشدن این قوانین به موضوعات زیرساختی بازمی‌گردد. به طور نمونه بخش خصوصی زیر بار اجرای ۹ ماهه کردن مرخصی زایمان نرفت و سازمان تأمین اجتماعی هم برای اجرایی کردن این قانون به‌صراحت می‌گوید بودجه نداریم! در این میان اگر خانمی باشد که توان و حوصله شکایت از تأمین اجتماعی را داشته و بتواند آن را پیگیری کند به صورت انفرادی حکم ۹ ماهه شدن مرخصی زایمان را می‌گیرد. یا درباره مشاغل خانگی در بسیاری از موارد ما نیازمند زیرساخت‌هایی همچون اینترنت پرسرعت هستیم که هم‌اکنون زیرساختش به شکل مناسبی وجود ندارد. نظر شما در این باره چیست و آیا بی‌توجهی به زیرساخت‌ها در تدوین قوانین نقطه ضعف اجرایی نشدن آنها نبوده است؟
با یک بازبینی و بررسی مشکلات دلایل اجرایی نشدن این قوانین می‌توان زیرساخت‌های لازم برای اجرای آنها را مد نظر قرار داد. درباره نحوه فرزندآوری خانم‌ها می‌توان گفت این مسئله، چون در اولویت دولت نبوده متأسفانه بار مالی آن پذیرفته نشده است و این یکی از مشکلاتی است که موجب شده تا قانون افزایش مرخصی زایمان زنان اجرایی نشود.
یعنی شما دلیل اجرایی نشدن این قانون را در مسئله اولویت‌بندی دولت می‌بینید نه مسائل و چالش‌های مالی مطروحه پیرامون آن؟
ببینید این مسئله، چون اولویت دولت نبوده متأسفانه برای تأمین بار مالی آن نیز اهتمامی نداشته است. این‌ها باید بررسی شود و رایزنی‌هایی با دولت صورت بگیرد و از دولت خواسته شود تا بار مالی این قانون را بپذیرد. البته قانون افزایش مرخصی زایمان یک حمایت حداقلی از بانوان در راستای سیاست‌های فرزندآوری و افزایش جمعیت است. باید برای رفع موانع فرزندآوری خانم‌های شاغل تدابیر جدی‌تری اندیشیده شود، هرچند بار مالی هم داشته باشد. با عنایت به اهمیت این ماجرا باید دولت بار مالی قوانین حمایتی از فرزندآوری را بپذیرد و در اولویت‌های خود قرار دهد.
بله همانطور که اشاره داشتید افزایش مرخصی زایمان بانوان یک حمایت حداقلی است و در کشور‌هایی با سیاست افزایش جمعیت که اتفاقاً عددشان از ۱۸۷ کشور هم بالا می‌زند اغلب مشوق‌های زیادی را برای این موضوع در نظر گرفته‌اند، اما در کشور ما متأسفانه همین حداقل‌ها هم به‌درستی اجرایی نمی‌شود. در این باره باید چه تدابیری در نظر گرفته شود؟
در کشورهای توسعه‌یافته بخشی از جی‌دی‌پی به فرزندآوری اختصاص یافته است. به طور مثال فرانسه ۵ درصد از جی‌دی‌پی خود را به فرزندآوری اختصاص داده است یا کشوری مثل ژاپن وزارتخانه‌ای به نام وزارت فرزندآوری تشکیل داده است؛ چراکه آنان به اهمیت فرزندآوری بانوان پی برده‌اند و آن را یکی از مؤلفه‌های پیشرفت خود می‌دانند. ما هم اگر بخواهیم مشکلات فرزندآوری بانوان رفع شود باید حتماً موانع آن را برطرف کنیم و مشوق‌هایی برای خانواده‌ها در نظر بگیریم؛ به طور مثال در برخی از کشورها خانواده‌های دارای سه یا چهار فرزند به بالا از پرداخت مالیات معاف می‌شوند و تسهیلات مختلفی به آنها اختصاص می‌یابد. ما هم می‌توانیم این موارد را در برنامه‌ریزی‌های جدی و مذاکره با دولت مد نظر قرار دهیم.
خانم دکتر الهیان! گویا تاکنون ۱۷ خانم به مجلس یازدهم راه یافته‌اند و یک خانم هم در استان البرز به مرحله دوم رسیده است که در صورت راهیابی ایشان به مجلس، حضور بانوان در مجلس یازدهم رکورد مجالس بعد از انقلاب را می‌شکند. با این اوصاف از نگاه شما آیا این برای حوزه زنان یک دستاورد محسوب می‌شود یا یک دستاورد مشروط است؟
ورود خانم‌ها به مجلس کم‌اهمیت نیست و بیش از اینکه کمیت و تعداد حضور بانوان اهمیت داشته باشد کیفیت حضور بانوان مهم است و اینکه خانم‌ها با چه توانمندی‌ها و شایستگی‌هایی وارد مجلس شده‌اند. از این جهت باید برنامه‌ریزی‌هایی صورت بگیرد تا خانم‌های توانمند و متخصص و با اقتدار وارد مجلس بشوند و البته هرقدر تعداد خانم‌های توانمند، مقتدر و متخصص در مجلس بیشتر شود به طور قطع ثمرات بیشتری در حوزه زنان و خانواده خواهد داشت.
در مجلس دهم هم با ۱۷ خانم نماینده‌ای که وارد خانه ملت شدند ما رکورد ورود خانم‌ها به مجلس را شکستیم. ارزیابی شما از عملکرد بانوان مجلس دهم در حوزه زنان و خانواده چیست؟
متأسفانه در حوزه زنان ما عملکرد چشمگیری در مجلس فعلی نمی‌بینیم و مجلس دهم در حوزه زنان بیشتر درگیر حاشیه‌ها شد تا به متن مشکلات جامعه زنان بپردازد؛ به طور نمونه موضوعی که به‌شدت در رأس رسانه‌ها تبلیغ می‌شد بحث ورود زنان به ورزشگاه بود در صورتی که این مسئله مطالبه اقلیتی از جامعه زنان بود و مطالبات اکثریت جامعه زنان به حاشیه رانده شد و کنار گذاشته شد. بر این اساس ما چندان عملکرد مؤثری در حوزه زنان و خانواده در مجلس فعلی نمی‌بینیم.
یا بحث کودک همسری برای افزایش سن ازدواج امری بود که چهار سال وقت مجلس را گرفت. در حالی که مشکل اصلی جامعه امروز ۱۵ میلیون جوانی است که در سن ازدواج هستند، اما شرایط ازدواج برایشان فراهم نیست.
بحث‌هایی مطرح می‌شد درباره اینکه برخی از تلاش‌های مجلس دهم برای تصویب طرح‌هایی همچون ممنوعیت ازدواج زیر ۱۸ ساله‌ها پشت پرده‌هایی داشت. ازجمله پیوستن ایران به کنوانسیون حقوق کودک یا برخی دیگر از کنوانسیون‌های بین‌المللی که در پوشش این طرح‌ها پیگیری می‌شد. این موضوعات چقدر جدی است؟
باید در نظر بگیریم که بسیاری از این موضوعات به نسخه‌هایی که در مجامع غربی پیچیده شده است بازمی‌گردد. همانطور که اشاره کردید کنوانسیون‌ها بیش از اینکه نگاهش به مشکلات و معضلات متن جامعه فعلی ما باشد، درواقع نوعی نسخه‌های نوشته شده توسط غرب است که به این شکل به اجرا درمی‌آید.
با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.
